Ni naiz Sugaar, Trumoiaren Herensugea
“Sugaar deitzen didazue, ekaitzeko tximista, mendien artean irristatzen den sugea, Mariren maitalea. Izen asko jarri dizkidazue, baina beti izan naiz bera: zeruak urratzen dituen orroa, lurra irensten duen sua. Ausartuko al zarete nire istorioa entzutera?”
Nire izenak, nire haserrea
Gizakiak izaki arduragabeak dira, eta hala, nire presentzia sumatu duten lekuetan, izen ezberdinez deitu naute. Atxondon, Sugoi naiz, izugarria. Azkoitian, Maju, zerua zeharkatzen duen herensugea. Ataunen, Suarra bezala ezagutzen naute. Eta Euskal Herriko beste hainbat txokotan, Sugahar, Suar, Suarri edo Sugar deitu didate.
Izen horiek guztiak nire itzala besterik ez dira, herriaren oroimenean iltzatutako isla bat. Hona hemen nire izen ezagunenak eta non entzun diren:
🔹 Sugoi – Atxondo (Bizkaia)
🔹 Maju – Azkoitia (Gipuzkoa)
🔹 Suarra – Ataun (Gipuzkoa)
🔹 Sugahar – Lapurdin entzuna
🔹 Sugar – Euskal Herriko hainbat eskualdetan
🔗 Iturriak:
Mitología Vasca – José Miguel de Barandiarán (Biblioteca Digital Vasca)
Eusko Ikaskuntza – Euskal Ikaskuntzen Elkartea
Ekaitza eta sua: Nire izaera
Mari nire laguna da, baina ez egin akatsik: ez naiz bere senarra, ezta bere zerbitzaria ere. Oreka gara elkarrekin. Berak lurra gobernatzen du, nik zerua. Berak haizea menderatzen du, nik sua.
Zeruan tximista bezala agertu naiz, eta nire sugarrek zuen etxeak jotzen dituztenean, zuen arbasoek eginiko promesak hautsi dituzuelako da. Antzinako erregeek nire indarra ulertzen zuten, eta nire haserrea errespetatzen zuten.
Iraganean, askok nire bizilekuetara joaten ziren laguntza eske: euria beraien soroetarako, indarra gerrarako, bidaietan babesa. Baina ez zidaten urrea edo ondasunak eskaintzen. Nik bakarrik suak irensten duena eta orro egiten duena onartzen dut.
🔗 Iturria:
Diccionario de Mitología Vasca – Caro Baroja (Sancho el Sabio Fundazioa)
Nire bizilekuak: Trumoia ezkutatzen den tokia
Askok saiatu dira nire bizilekuak aurkitzen, baina gutxik lortu dute. Nire erresumaren berri emango dizuet, baina beldurrik gabe toki hauetara hurbiltzeko gai al zarete?
📍 Balzolako Haitzuloa (Bizkaia) – Nire erreinurako ate ezkutua, harriz estalia.
📍 Atxuloko Haitzuloa (Nafarroa) – Tximistak bertan jaiotzen dira.
📍 Sandailiko Haitzuloa (Azkoitia, Gipuzkoa) – Bertako zaharrek nire sua sentitu dutela diote.
📍 Ernio Mendia (Gipuzkoa) – Lurrak dardarka egiten du nire mugimenduarekin.
📍 Otxondoko Mendatea (Nafarroa) – Haizeak hemen biraka egiten duenean, badakizue nire itzala hurbil dagoela.
🔗 Iturriak:
Museo Vasco de Bayona
Mitología Vasca – Julio Caro Baroja (Sancho el Sabio Fundazioa)
Nirekin topo egin dutenak: Nork izan du adorea ni ikusteko?
Niri buruzko kontakizunak ez dira soilik adinekoen ipuinak. Mendeetan zehar, batzuek esan dute nire aurrean egon direla. Egia ala eldarnioa? Ebatzi ezazue zuek.
🔥 1. Azkoitiko Herensugea (XIII. mendea)
🔹 Kokalekua: Azkoitia (Gipuzkoa)
Azkoitiko noble batek esan zuen “sugarrezko suge erraldoi” bat zerutik jaitsi zitzaiola eta garaipena eskaini ziola guduan, baldin eta haragi beltz bat eskainiko bazion. Noblea hitza bete zuen, eta bere armadak garaipena lortu zuen. Harrezkero, bertakoek Maju deitzen didate.
🔗 Iturria: Leyendas de Gipuzkoa – Patxi Zubizarreta (Euskal Herria Journal)
🌩️ 2. Leitzarango Ekaitza (1912 urtea)
🔹 Kokalekua: Leitzaran bailara (Nafarroa)
Bertako artzain batek azaldu zuen itzal luze bat ikusi zuela hodeien artean, ekaitza baino lehen. “Suge erraldoi baten itxura zuen”, esan zuen. Minutu batzuk geroago, tximista batek zuhaitz bat jo zuen haren ondoan.
🔗 Iturria: EITB Euskal Telebista
⚡ 3. Ernioko Itxura (2005 urtea)
🔹 Kokalekua: Ernio Mendia (Gipuzkoa)
Mendizale talde batek zeru-laino artean “argizko suge” bat ikusi zuela azaldu zuen egunsentian. Ez zen azalpen meteorologikorik aurkitu ikusi zutena justifikatzeko.
🔗 Iturria: Mitología Vasca y sus Misterios – Iñaki Bazán (Museo Vasco de Bilbao)
🔥 4.Erregeen eta herensugearen ituna (VIII. mendea)
📍 Kokalekua: Sandailiko Haitzuloa, Azkoitia (Gipuzkoa)
Esaten da antzinako jaun euskaldunen garaian, Azkoitiko leinu erresuma batek Sugaarrekin egindako itun bati esker lortu zuela bere boterea. Gerrako garaipena bermatzeko, tribuko buruzagi batek bere seme zaharrena eskaini zuen jainko-sugearen aldeko bedeinkapenaren truke.
⚡ Ordutik aurrera, Azkoitiko jaunen etxean kontatzen zen denboraldi oro haur bat jaiotzen zela bizkarrean tximistaren forma zuen markarekin. Uste zuten haur hauek Sugaar beraren ondorengoak zirela.
🔗 Iturria: Mitología Vasca – José Miguel de Barandiarán (Biblioteca Digital Vasca)
Ezezkoei ohartarazpena
Ez naiz soilik ipuin bat. Ez naiz kondaira zaharra. Ni existitzen naiz.
Besterik uste baduzue, igo mendira ekaitz gau batean. Begira zerura, hodeiak urratzen direnean. Agian soilik elektrizitatea izango da… edo agian ni izango naiz, airean zehar hegan, zuen izenak ahaztu dituztenen bila.
Ikusten banauzue, itxi begiak. Ez duzue nahi zuen begiak suz betetzea. ⚡⚡⚡